Suaka margasatwa merupakan kawasan hutan yang ditetapkan sebagai tempat perlindungan satwa yang memiliki nilai khas. Perlindungan diupayakan bagi satwa-satwa yang karena kondisi dan keadaannya memerlukan upaya perlindungan untuk menjamin kelangsungan hidupnya. Meskipun tujuan utamanya melestarikan satwa tetapi juga mencakup perlindungan ekosistemnya.
Suaka margasatwa dikategorikan ke dalam hutan konservasi bersama dengan cagar alam, taman nasional, taman hutan raya, taman wisata alam dan taman buru. Dalam Undang-Undang No.5 tahun 1990 tentang Konservasi Sumber Daya Hayati dan Ekosistemnya, suaka margasatwa didefinisikan sebagai:
Kawasan suaka alam yang mempunyai ciri khas berupa keanekaragaman dan atau keunikan jenis satwa yang untuk kelangsungan hidupnya dapat dilakukan pembinaan terhadap habitatnya.
Keberadaan suaka margasatwa bertujuan untuk melindungi satwa-satwa tertentu dari kepunah. Selain itu, kawasan ini bisa dimanfaatkan untuk kegiatan penelitian, pendidikan, rekreasi dan pariwisata secara terbatas.
Proses Penetapan Suaka Marga Satwa
Berbeda dengan kawasan suaka alam lainnya, seperti cagar alam, suaka margasatwa lebih fokus pada pelestarian jenis satwa dan habitatnya. Suatu kawasan hutan bisa ditetapkan sebagai suaka margasatwa bila memiliki kriteria sebagai berikut:1
- Merupakan tempat berkembang biak satwa khas tertentu yang memerlukan upaya konservasi untuk mempertahankan kelangsungan hidupnya.
- Di tempat tersebut terdapat satwa langka yang dikhawatirkan akan punah.
- Kawasan tersebut memiliki keanekaragaman jenis satwa yang tinggi.
- Tempat migrasi jenis satwa tertentu.
- Luas kawasan tersebut harus mencukupi sebagai habitat hidup satwa yang bersangkutan.
Daftar Suaka Margasatwa di Indonesia
Indonesia memiliki keanekaragaman jenis satwa yang tinggi. Beberapa di antaranya telah mengalami kelangkaan, bahkan sebagian dikhawatirkan akan punah. Untuk melestarikan kekayaan tersebut perlu upaya perlindungan. Di Indonesia terdapat 75 unit suaka margasatwa yang terdiri dari 71 suaka darat dan 4 suaka laut.2 Berikut daftarnya:
No | Nama suaka margasatwa | Lokasi | Satwa khas |
1 | Rawa Singkil | Nangroe Aceh Darussalam | Buaya, ular kobra, ular sanca, orang utan |
2 | Karang Gading/Langkat | Sumatera Utara | |
3 | Siranggas | Sumatera Utara | |
4 | Dolok Surungan | Sumatera Utara | |
5 | Barumun | Sumatera Utara | Gajah, harimau |
6 | Kerumutan | Riau | |
7 | Tasik Besar-Tasik Metas | Riau | |
8 | Tasik Serkap – Tasik Sarang Burung | Riau | |
9 | Danau Pulau Besar/Danau Pulau Bawah | Riau | Ikan arwana, burung |
10 | Tasik Tanjung Padang | Riau | |
11 | Tasik Belat | Riau | Harimau, keluang, sri gunting |
12 | Bukit Batu | Riau | Harimau, orang utan, tapir |
13 | Giam Siak Kecil | Riau | |
14 | Balai Raja | Riau | |
15 | Bukit Rimbang-Bukit Baling | Riau | |
16 | Pagai Selatan | Sumatera Barat | |
17 | Gumai Pasemah | Sumatera Selatan | |
18 | Padang Sugihan | Sumatera Selatan | |
19 | Bentayan | Sumatera Selatan | Gajah, tapir, beruang madu, |
20 | Dangku | Sumatera Selatan | Harimau, beruang madu, rusa, buaya, burung rangkong |
21 | Isau-isau Pasemah | Sumatera Selatan | |
22 | Gunung Raya | Sumatera Selatan | |
23 | Pulau Rambut | DKI Jakarta | Burung |
24 | Muara Angke | DKI Jakarta | Ikan |
25 | Gunung Sawal | Jawa Barat | |
26 | Cikepuh | Jawa Barat | |
27 | Sindangkerta | Jawa Barat | |
28 | Gunung Tunggangan | Jawa Tengah | |
29 | Paliyan | DI Yogyakarta | |
30 | Sermo | DI Yogyakarta | |
31 | Dataran Tinggi Yang | Jawa Timur | |
32 | Pulau Bawean | Jawa Timur | Rusa |
33 | Gunung Tambora Selatan | Nusa Tenggara Barat | Burung camar, burung beo, kakak tua jambul kuning |
34 | Danau Tuadate | Nusa Tenggara Timur | |
35 | Harlu | Nusa Tenggara Timur | |
36 | Kateri (RTK 77) | Nusa Tenggara Timur | |
37 | Perhatu | Nusa Tenggara Timur | |
38 | Ale Alsio (RTK 198) | Nusa Tenggara Timur | |
39 | Pulau Semana | Kalimantan Timur | |
40 | Lamandu | Kalimantan Tengah | |
41 | Pleihari Tanah Laut | Kalimantan Selatan | |
42 | Nusa Gede Panjalu | Kalimantan Selatan | |
43 | Pulau Kaget | Kalimantan Selatan | |
44 | Karakelang | Sulawesi utara | |
45 | Gunung Manembo-nembo | Sulawesi utara | |
46 | Nantu | Gorontalo | |
47 | Pualau Dolangan | Sulawei Tengah | |
48 | Pinjan-Tanjung Matop | Sulawei Tengah | |
49 | Pati-pati | Sulawei Tengah | |
50 | Lombuyan | Sulawei Tengah | |
51 | Tanjung Santigi | Sulawei Tengah | |
52 | Bangkiriang | Sulawei Tengah | |
53 | Lampoko dan Mampie | Sulawesi Barat | |
54 | Tanjung Amelango | Sulawesi Tenggara | |
55 | Buton Utara | Sulawesi Tenggara | |
56 | Tajung Peropa | Sulawesi Tenggara | |
57 | Tanjung Batikalo | Sulawesi Tenggara | |
58 | Lambusango | Sulawesi Tenggara | |
59 | Komara | Sulawesi Selatan | |
60 | Pulau Kassa | Maluku | |
61 | Pulau Manuk | Maluku | |
62 | Pulau Kobror | Maluku | |
63 | Pulau Baun | Maluku | |
64 | Tanimbar | Maluku | |
65 | Pulau Dolok | Papua | |
66 | Danau Bian | Papua | |
67 | Mamberamo Foja | Papua | |
68 | Pegunungan Jayawijaya | Papua | |
69 | Pulau Pombo | Papua | |
70 | Pulau Komolon | Papua | |
71 | Jamursba Medi | Papua Barat | |
72 | Tanjung Mubrani Kaironi | Papua Barat | |
73 | Pulau Venu | Papua Barat | |
74 | Pulau Sabuda & Pulau Tuturuga | Papua Barat | |
75 | Pantai Jamursba Medi | Papua Barat |
izin copy